Święte Triduum Paschalne w Mszale rzymskim Pawła VI i w Liturgii Godzin

Opis

Święte Triduum Paschalne obejmuje kolejne etapy misterium paschalnego Chrystusa: ucztę pożegnalną z Apostołami z antycypowaną w sposób bezkrwawy ofiarą w Wieczerniku, Jego śmierć na krzyżu, spoczynek w grobie i chwalebne Zmartwychwstanie. Pod koniec IV w. święte triduum stanowiły obrzędy trzech dni Wielkiego Piątku, Wielkiej Soboty i Niedzieli Zmartwychwstania, bez Wielkiego Czwartku. Czwartek kończył przygotowania do obchodu Paschy. Dopiero później (w VII w.) wprowadzono Mszę Wieczerzy Pańskiej i Wielki Czwartek połączono z obchodami Paschy. W wydanym po Soborze Trydenckim Mszale Piusa V (1570 r.), który ujednolicił liturgię w całym Kościele obrządku łacińskiego nie było wyodrębnionego triduum, lecz po Niedzieli Palmowej od czwartku poszczególne dni określano terminem feria: Wielki Czwartek – Feria quinta in coena Domini; Wielki Piątek – Feria sexta in Parasceve; Wielka Sobota – Sabbato Sancto. Liturgia Wielkiej Soboty obejmowała obrzędy Wigilii Paschalnej, w tym celebrację Mszy św. Do reformy Piusa XII († 1958) święte triduum oznaczało trzy ostatnie dni Wielkiego Tygodnia (czwartek, piątek, sobota). Niedziela była poza triduum i koncentrowała się na świętowaniu Zmartwychwstania Pańskiego. Wszystkie obrzędy sprawowane były w godzinach przedpołudniowych. Dopiero reforma Wigilii Paschalnej (1951 r.) i Wielkiego Tygodnia (1955 r.) w czasie pontyfikatu Piusa XII wprowadziła istotne zmiany. Powrócono do wieczornych godzin celebracji liturgii Triduum Sacrum, a Wigilia Paschalna otrzymała ponownie charakter nocnego czuwania i była już celebracją Zmartwychwstania Pańskiego. Nadal jednak Triduum Sacrum było przygotowaniem do świętowania Niedzieli Wielkanocy. Mszał Pawła VI (1970 r.) przygotowany według wskazań odnowy liturgii w duchu soborowej Konstytucji o liturgii (1963 r.) zawiera odnowione obrzędy całego Wielkiego Tygodnia, który rozpoczyna Niedziela Palmowa. Święte Triduum Paschalne obejmuje Mszę Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, Liturgię na cześć Męki Pańskiej w Wieki Piątek, Wigilię Paschalną i Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego. Odtąd Mszał Pawła VI razem z Lekcjonarzem mszalnym stanowią obowiązujące normy celebracji liturgii Świętego Triduum Paschalnego. Sobór Watykański II w Konstytucji o liturgii wiele razy podkreślał centralne znaczenie misterium paschalnego Chrystusa w życiu Kościoła i chrześcijanina. Z niego czerpią swą moc wszystkie sakramenty i sakramentalia (por. KL 5; 6; 61; 67). Paweł VI ogłaszając nowe zasady świętowania roku kościelnego i kalendarz liturgiczny (Mysterii paschalis 14 II 1969 r.) napisał: „Sobór Watykański II jasno nas poucza, że obchód misterium paschalnego i jego rozwinięcie w ciągu dni, tygodni i całego roku stanowi istotę kultu chrześcijańskiego. Przy odnowie roku liturgicznego, której normy podał sam Sobór, należało zatem jaśniej uwidocznić to misterium w uporządkowaniu okresów roku liturgicznego, dni ku czci świętych i przy reformie Kalendarza rzymskiego”. Według zawartych w nim norm dotyczących roku liturgicznego i kalendarza centralnym obchodem liturgicznym jest Święte Triduum Paschalne a „Pięćdziesiąt dni od Niedzieli Zmartwychwstania do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego obchodzi się z wielką radością jako jeden dzień świąteczny, co więcej, jako „wielką niedzielę” (Normy ogólne roku liturgicznego nr 22). Jan Paweł II z okazji 25-lecie ogłoszenia Konstytucji o liturgii w Liście apostolskim Vicesimus quintus annus poleca pasterzom Kościoła „z całą wytrwałością przygotowywać wiernych do sprawowania w każdą niedzielę przedziwnego dzieła, którego Chrystus dokonał w tajemnicy swojej Paschy tak, aby oni z kolei mogli głosić je światu. Ponieważ śmierć Chrystusa na krzyżu i Jego zmartwychwstanie stanowią treść codziennego życia Kościoła i zapowiedź wiecznej Paschy, pierwszym zadaniem liturgii jest niestrudzone wprowadzanie nas na otwartą przez Chrystusa paschalną drogę, na której człowiek godzi się umrzeć, aby mieć życie wieczne. […] Natomiast dla wszystkich „noc paschalna powinna odzyskać swoją niepowtarzalną wagę w roku liturgicznym, do tego stopnia, by się rzeczywiście stała świętem wszystkich świąt” (nr 6). Aby Święte Triduum Paschalne było w całym Kościele należycie celebrowane Kongregacja Kultu Bożego w 1988 r. wydała specjalny list, w którym przypomina „niektóre zasady doktrynalne i pastoralne oraz różne normy dotyczące Wielkiego Tygodnia”. Tak jak tydzień bierze swój początek i osiąga szczyt w obchodzeniu niedzieli – dnia Pańskiego, „który zawsze ma charakter paschalny, tak szczyt całego roku liturgicznego jaśnieje w świętym paschalnym Triduum Męki i Zmartwychwstania Pańskiego, do którego przygotowujemy się w okresie Wielkiego Postu i które przedłużamy w radości w ciągu pięćdziesięciu dni” (LOP nr 2). Drugim ważnym motywem jego wydania było pragnienie, aby „największe tajemnice odkupienia były lepiej celebrowane i wierni mogli w nich uczestniczyć z większym pożytkiem” (LOP nr 5). Misterium Paschalne Chrystusa – Jego śmierć i zmartwychwstanie, które Kościoła celebruje w liturgii (por. KL 102), Katechizm Kościoła katolickiego nazywa „źródłem światła” dającym ciepło i życie, opromieniające cały rok liturgiczny (por. KKK 1168). Świętowanie Wielkanocy – „Święta świąt” i „Uroczystość uroczystości”, w której jaśnieje tajemnica zmartwychwstania Chrystusa jest centrum roku liturgicznego i życia Kościół (por. KKK 1169). W czasie Świętego Triduum Paschalnego w celebracjach liturgicznych uobecnia się „misterium Paschy, to jest przejścia Pana z tego świata do Ojca. Przez sprawowanie tego misterium w znakach liturgicznych i sakramentach Kościół jednoczy się wewnętrznie z Chrystusem, swoim Oblubieńcem” (LOP nr 38). Kościół nie tylko wspomina i uobecnia w liturgii misterium paschalne Chrystusa, ale także pragnie aby ono kształtowało i przemieniało życie każdego chrześcijanina. Modlimy się o to w kolekcie VI niedzieli Wielkanocy: „Wszechmogący Boże, spraw, abyśmy w tych radosnych dniach gorliwie oddawali cześć Chrystusowi zmartwychwstałemu, niech misterium paschalne, które wspominamy, przemienia nasze życie”. Warunkiem świadomego i pobożnego uczestnictwa w liturgii jest najpierw żywa wiara (liturgia jest dla wierzących), a następnie dobra znajomość istotnej teologicznej treści sprawowanych obrzędów. Poznanie znaczenia Paschy Izraela, świętowania jej przez Jezusa i Apostołów oraz centralne miejsce Świętego Triduum Paschalnego w liturgii Kościoła pozwoli lepiej zrozumieć jego obrzędy sprawowane we wspólnotach wiernych. Niniejsze opracowanie może być liturgicznym przewodnikiem, dla wiernych świeckich, ale także dla duszpasterzy, w prawdziwie chrześcijańskim świętowaniu Wielkanocy, które rozpoczyna się od Mszy św. Wieczerzy Pańskiej i trwa do Nieszporów w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.